In het streven naar een duurzame leefomgeving komen mobiliteitshubs steeds scherper in beeld bij beleidsmakers. Hubs zijn namelijk niet alleen knooppunten van vervoer, maar ook een kans om de beschikbare ruimte in onze steden effectiever te benutten. In deze tweede blog in de reeks ‘De ruimte ligt op straat’ delen we, met medewerking van Rick Baggermans (specialist structurele gedragsverandering), inzichten en tips waarmee je kunt inspelen op een cruciaal aspect: de tunnelvisie die inwoners kunnen hebben ten aanzien van mobiliteit.
Gewoontegedrag is de vijand van verandering
Mobiliteitshubs maken verschillende vervoersopties veel toegankelijker, vaak gewoon om de hoek of op fietsafstand. Dat klinkt als een top alternatief voor de auto! Maar het realiseren van zo’n hub is pas het begin. Vers twee is dat de bewoners van jouw gemeente deze voorziening ook echt gaan gebruiken. Dat blijkt in de praktijk vaak een grotere uitdaging. Gewoontegedrag speelt hierin namelijk een grote rol. Voor veel mensen zijn hun dagelijkse routines zo in steen gebeiteld dat ze iedere ochtend automatisch in de auto stappen, zonder er eigenlijk bij stil te staan. Dit zorgt voor verminderde interesse in nieuwe ideeën en ook zijn ze minder geneigd om alternatieven te verkennen.
Dicht de informatiekloof!
Een opvallend probleem is dat reizigers vaak niet op de hoogte zijn van de beschikbare vervoersopties in hun omgeving. Uit onderzoek (Weerts, 2024) blijkt dat maar liefst 44% van de reizigers in gebieden woont waar deelvervoer, zoals auto’s en fietsen, voorhanden is Toch geeft een aanzienlijk deel van de reizigers aan dat er volgens hen GEEN deelvervoer beschikbaar is. Zo weet 21% van de respondenten bijvoorbeeld zeker dat er een deelauto beschikbaar is, terwijl 67% zegt dat dit niet het geval is en 12% geeft aan dat ze dit ‘niet zeker weten’. Dit toont niet alleen aan dat er sprake is van tunnelvisie, maar ook dat er een communicatiekloof bestaat tussen wat er beschikbaar is en wat mensen denken dat er beschikbaar is. Een deel van de reizigers die aangeven dat er géén deelvervoer beschikbaar is, heeft dit wel degelijk tot zijn of haar beschikking. TIP: speel in op het bewustzijn van (toekomstige) reizigers. Zo lang reizigers niet weten dat er alternatieven bestaan, zullen zij hier ook geen gebruik van maken.
Figuur: Aangegeven beschikbaarheid versus real-time beschikbaarheid deelauto’s in woonomgeving (Weerts, 2024).
Besef dat elke reiziger uniek is
Er bestaat dus een aanzienlijk gat tussen wat reizigers denken te weten over hun vervoersopties en de realiteit. Het is een grote uitdaging voor gemeenten om ‘hun reizigers’ effectief te bereiken, terwijl dit een belangrijke eerste stap is richting gedragsverandering. Besef dat elke reiziger uniek is; iedereen heeft namelijk zijn of haar eigen reisdoelen en -voorkeuren. Dit beïnvloedt de manier waarop je de boodschap op een goede manier bij een breed publiek tussen de oren krijgt. Tip: breng om te beginnen de kanalen in beeld die verschillende doelgroepen gebruiken en ontwikkel van daaruit een strategie voor gerichte en effectieve communicatie.
Nog geen quick fix oplossingen
Inwoners zullen geen duurzamere reiskeuzes maken als zij niet op de hoogte zijn van alternatieven. Informatievoorziening is dus belangrijk. Stel jezelf de vraag: weet ik wat de mobiliteitsuitdagingen van mijn inwoners zijn? En hoe kan ik hen interesseren voor het duurzame vervoersaanbod dat voor hen beschikbaar is? Zijn zij bekend met alle vervoersopties? “Let op: met alleen informatievoorziening ben je er nog niet”, zo laat Rick Baggermans weten. Rick werkt als specialist structurele gedragsverandering voor Brainport Bereikbaar, het uitvoeringsprogramma in de Brainportregio Eindhoven voor slimme en duurzame mobiliteit. “Het geven van informatie is een belangrijke randvoorwaarde, maar zorgt niet automatisch voor gedragsverandering. Daar is wel iets meer voor nodig. Echte standaardoplossingen zijn er nog niet. Gelukkig zijn er inspirerende voorbeelden uit de wereld van het openbaar en gedeeld vervoer.”
Weet voor wie je de hub ontwikkelt
Zorg allereerst dat je weet wie er in een bepaald gebied woont. Rick: “Wonen er veel ouderen in je werkgebied? Organiseer dan een speciale kennismakingsdag zodat je mensen stap voor stap kunt laten zien hoe gemakkelijk het eigenlijk is en wat de voordelen zijn. Gaat het om gebied waarin mensen de Nederlandse taal niet goed beheersen? Kies dan voor een visuele aanpak. Een inspirerend voorbeeld uit zijn eigen regio vindt Rick de reisschema’s die werden gemaakt voor de OV-verbinding Heeze-Leende naar Eindhoven. “Ondanks dat er veel files zijn, werd het boemeltje tussen Heeze-Leende en Eindhoven door veel mensen nog niet gebruikt. Er bleek veel misconceptie te bestaan over dat de verbinding zeer traag zou zijn en dat je niet op plaats van bestemming kon komen.”
Don’t make me think
Daarop is besloten om direct zo laagdrempelig mogelijk inzichtelijk gemaakt hoe eenvoudig het is om van A naar B te komen.” In de geest van UX-guru Steve Krug werd zijn digitale motto voor gebruiksvriendelijkheid ‘Don’t make me think’ vertaald naar een papieren oplossing op binnenzakformaat. Rick: “Voor vijf grote werklocaties/bedrijventerreinen zijn overzichtelijke kaarten met eenvoudig te volgen reisschema’s opgesteld. Dat bleek in de praktijk zeer goed te werken. Kortom, ga naast je pionierswerk ook op zoek naar bestaande succesverhalen en kijk wat je daarmee binnen je eigen project kunt bereiken.”
Ga in gesprek
In een volgende blog zullen we nog nader ingaan op het aspect gedragsverandering. Maar voor nu de tip: ga al vroeg met inwoners in gesprek. Betrek en informeer ze actief om een mobiliteitshub te ontwikkelen die zo goed mogelijk aansluit bij de behoeften en wensen van jouw toekomstige gebruikers.
Meer weten?
Benieuwd naar het onderzoek of wil je meer weten? Rachelle: “We laten je graag weten hoe we gericht kunnen adviseren over maatschappelijke doelen en ambities, publiek-private samenwerkingen en participatie. Samen met mijn collega’s sta ik klaar om je te ondersteunen bij jouw mobiliteitsvraagstuk of de ontwikkeling van hubs.
Neem contact op
Wil je meer weten over dit onderwerp? Zet vandaag de eerste stap.
Rachelle Weerts
adviseur mobiliteit
